Ludwig Hofmann

Ludwig Hofmann (1902-1945)

Erasmiaan Berend ten Brink onderzocht het leven van Erasmiaan Ludwig Hofmann voor zijn profielwerkstuk.

Ludwig Christoph Hofmann wordt op 19 april 1902 geboren in Rotterdam. Zijn vader, Ludwig Christoph senior, komt in 1897 van Darmstadt naar Nederland, waar hij op 6 januari 1898 trouwt met Huberta Louisa Goedhardt. Vader Hofmann is hofmeester bij de marine en verzorgt de hutten van de officieren en onderofficieren.

Omzwervingen

Door Hofmanns werk verhuist het echtpaar regelmatig. Zo wordt hun eerste dochter, Ludovica Christina, roepnaam Louise, in 1898 geboren in Antwerpen. Hun tweede kind, Ludwig Christoph, wordt in 1900 geboren in Londen. Het jongetje overlijdt echter 21 maanden na zijn geboorte. Het gezin verhuist naar Rotterdam en er komt weer een zoon, de latere Erasmiaan Ludwig Christoph, die genoemd wordt naar zijn eerder overleden broertje. Ook het vierde kind, dochter Ottilie Abersedes, wordt geboren in Rotterdam.

Het huwelijk tussen Ludwig en Huberta houdt niet lang stand. In 1910 heeft Huberta genoeg van de escapades van haar man. Zij vraagt een echtscheiding aan en vertrekt met haar kinderen naar Nijmegen.

Erasmiaans en studie

In 1919 keren ze terug naar Rotterdam. Het gezin gaat op de Burgemeester Meineszlaan 90a wonen. In september 1919 komt Ludwig Christoph junior in de vierde klas van het Erasmiaans. In maart 1921 vertrekt hij van school. In 1921 doet hij met succes staatsexamen.

New York en Johannesburg

In 1929 krijgt Ludwig Hofmann een baan aangeboden als assistent-professor Roman Law aan de prestigieuze Columbia University in New York. Het avontuur is echter van korte duur. In 1930 keert hij terug naar Nederland en vestigt hij zich in Den Haag. In datzelfde jaar verschijnt ook zijn boek Het Nederlandsch Verbintenissenrecht, in 1933 gevolgd door Het Nederlandsch Zakenrecht.

Begin 1935 wordt Ludwig professor Roman Law, Dutch Law and Jurisprudence aan de Wits University in Johannesburg. Het aanbevelingscomité schrijft:

good … unimpressive appearance, strongly academic, excellently grounded with little practical experience … speaks and reads German, French, English and Dutch with equal facility.

Toch wordt de aanstelling geen succes. Eind 1935 neemt Ludwig alweer ontslag. Officieel vanwege een slechte gezondheid, maar de slecht bijgehouden bibliotheek zit hem ook dwars, zo blijkt uit zijn inauguratierede, al dan niet toevallig getiteld ‘The Basis of Mistake on Contractual Obligations’.

Rusteloos

Ook nu blijft Ludwig niet lang op dezelfde plaats. Eind 1936 vestigt hij zich in Parijs en daarna in Boedapest, waar hij een kortstondig huwelijk beleeft met Palma Maria Elizabeth Vass. Zij trouwen op 3 maart 1939 in Boedapest, maar al op 5 september van datzelfde jaar roept de arrondissementsrechtbank in Den Haag de echtscheiding uit.

Ondanks dit schijnbaar rusteloze bestaan ziet Ludwig kans op om in 1939 zijn laatste boek uit te brengen: Het Nederlandsch Personen- en Familierecht. Zijn boeken zijn tot diep in de jaren zeventig herdrukt. Zij worden nog steeds geraadpleegd door studenten en duiken regelmatig op als bron bij scripties.

Engelandvaarder

Wat Ludwig in de eerste oorlogsjaren doet of waar hij verblijft, is onduidelijk. In officiële slachtofferregisters staat dat hij actief was binnen het verzet, maar hoe en wat is onbekend. Wel is bekend dat hij in 1943 de oversteek waagt naar Engeland. De reden voor de oversteek is niet duidelijk, maar hij zal gegrond zijn geweest. De gezondheid van Ludwig was immers zwak en de oversteek is niet zonder gevaar.

Tijdens de oorlog zijn – voor zover bekend – 95 pogingen ondernomen om over zee Engeland te bereiken. Met vissersschepen, reddingsboten en -sloepen, vletjes (kleine sloepen) en zelfs kano’s probeert men ongezien de Nederlandse kust te verlaten. Dit gaat vaak fout. Ook Ludwig lukt het niet. Op 30 november 1943 wordt hij verraden, onderschept en gearresteerd.

Een tocht langs concentratiekampen

Ludwig komt eerst in kamp Haaren terecht, een kamp van de Duitse Sicherheitsdienst in Noord-Brabant. In Kamp Haaren zitten gijzelaars, onderduikers, ontsnapte gevangenen, piloten, parachutisten en verzetsmensen. De officiële naam is Polizeigefängnis und Untersuchungs Gefängnis Haaren.

In het kamp wordt onderscheid gemaakt tussen twee groepen. De ene groep is bestemd voor Untersuchung, dus voor nader onderzoek. De andere groep zit vast voor Grenzübertritt, grensovertreding. Dat waren zo’n 1400 gevangenen, waar Ludwig er een van was. In januari 1944 wordt hij overgeplaatst naar het Oranjehotel in Scheveningen. Hij zit daar in cel 500, één cel naast de oude cel van Erasmiaan Gert de Zeeuw, die anderhalf jaar eerder in cel 501 van het Oranjehotel zat.

Op 10 juni 1944 wordt Ludwig vanuit het Oranjehotel overgebracht naar kamp Vught. In Vught verbleven in totaal ruim 31.000 mensen, waaronder politieke gevangenen, verzetsstrijders en 12.000 Joden.

Dolle Dinsdag

Op dinsdag 5 september 1944 zegt premier Gerbrandy in een radiotoespraak vanuit Londen dat de geallieerden de rivieren in Noord-Brabant zijn overgestoken. Dit bericht, dat later onjuist blijkt, brengt de Nederlanders in een feeststemming. De Duisters en NSB’ers raken in paniek. Ze ontruimen hun kampen, plaatsen gevangenen over en deporteren gevangenen naar concentratiekampen in het oosten. Zo komt Ludwig Hofmann op 6 september 1944 aan in concentratiekamp Sachsenhausen te Oranienburg, op 35 kilometer afstand van Berlijn.

Sachsenhausen en Neuengamme

De omstandigheden in Sachsenhausen zijn afschuwelijk. Dagelijks worden gevangenen opgehangen of doodgeschoten. In het kamp hebben zo’n 200.000 gevangenen gezeten, waarvan tussen de 30.000 en de 50.000 het niet overleefden.

Ludwig wordt na ruim een maand overgebracht naar Neuengamme. Ook daar is het zeer slecht gesteld met de omstandigheden en de hygiëne. Niet lang na zijn aankomst in Neuengamme sterft Ludwig, waarschijnlijk aan uitputting en dysenterie. De overlijdensakte van kamp Neuengamme zelf spreekt van enterocolitis.

In memoriam in Trouw, 27 september 1945

Ludwigs zus Louise schreef ter nagedachtenis aan haar broer het dagboek Oorlogsbelevenissen: een maand uit mijn leven, dat nu in het NIOD ligt.

 

 

Deze tekst is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Mocht u aanvullingen of verbeteringen hebben, of mocht u bezwaar hebben tegen publicatie, dan verzoeken wij u vriendelijk om contact op te nemen met het Erasmiaans Gymnasium. 

Graag komen wij in contact met nabestaanden of verwanten van Ludwig Hofmann.